Türkiye’de Kenevir Tarımı: Fırsatlar ve Zorluklar

Kenevir (Cannabis), Anadolu’nun tarımsal tarihinde köklü bir geçmişe sahiptir. Özellikle Karadeniz ve Kastamonu bölgesinde yüzyıllar boyunca lif ve ip üretiminde kullanılmış, Cumhuriyet’in ilk yıllarında da stratejik bir ürün olarak desteklenmiştir. Ancak 1970’lerden sonra yanlış algılar ve yasaklarla üretim neredeyse tamamen sona ermiştir. 2016’da Tarım ve Orman Bakanlığı’nın düzenlemeleriyle yeniden kontrollü üretime izin verilmesi, Türkiye için hem tarımsal hem de ekonomik açıdan yeni fırsatlar yaratmıştır.

1. Tarihsel Arka Plan

• Osmanlı Dönemi: Kastamonu, Sinop ve Samsun bölgeleri Cannabis lif üretiminde merkezi konumdaydı. Osmanlı donanmasının yelkenleri ve halatları büyük ölçüde kenevirden üretiliyordu.

• Cumhuriyet’in İlk Yılları: 1930’larda Türkiye, Avrupa’nın önde gelen Cannabis lifi ihracatçılarından biriydi.

• 1971 Sonrası: Uyuşturucu ile mücadele politikaları nedeniyle ekim alanları ciddi şekilde daraltıldı.

2. 2016 Sonrası Yasal Düzenlemeler

• Tarım ve Orman Bakanlığı, 19 ilde kontrollü Cannabis üretimine izin verdi.

• Çiftçilerin ekim için il müdürlüklerinden izin alması gerekiyor.

• Amaç: Endüstriyel amaçlı lif ve tohum üretimini teşvik etmek, yasa dışı kullanım riskini ortadan kaldırmak.

3. Türkiye’nin Avantajları

• İklim ve Toprak Uygunluğu: Karadeniz iklimi ve Amasya, Kastamonu gibi bölgeler Cannabis için doğal yetişme alanıdır.

• Tarihsel Tecrübe: Yüzyıllardır süregelen üretim kültürü mevcut.

• Coğrafi Konum: Avrupa pazarına yakınlık, ihracat için lojistik avantaj sağlar.

• Üniversite-Sanayi İşbirliği: Teknoparklar ve araştırma merkezlerinde yeni Ar-Ge projeleri yürütülüyor.

4. Karşılaşılan Zorluklar

• Yanlış Algı: Cannabis’in uyuşturucu ile eş tutulması, çiftçilerin ekim konusunda tereddüt etmesine yol açıyor.

• Altyapı Eksiklikleri: Lif işleme ve tohum işleme tesislerinin sayısı yetersiz.

• Yasal Kısıtlar: THC oranı %0,2’nin altında tutulmak zorunda. Bu durum genetik ıslah gerektiriyor.

• Pazar Bilinirliği: Katma değerli ürünlere yönelik yerli pazar henüz yeterince gelişmiş değil.

5. Gelecek Fırsatları

• Katma Değerli Ürünler: Tohumdan yağ ve protein, liften biyoplastik ve tekstil ürünleri üretimi.

• İhracat Potansiyeli: Avrupa ve Orta Doğu pazarlarına fonksiyonel gıda ve kozmetik ürün ihracı.

• Devlet Teşvikleri: Yatırım teşvik belgeleri, Ar-Ge fonları ve kırsal kalkınma destekleriyle Cannabis yeniden stratejik ürün haline gelebilir.

• Sürdürülebilirlik: Pamuktan daha az su tüketmesi ve çevre dostu olması, yeşil dönüşüm hedefleriyle örtüşüyor.

Sonuç

Türkiye, Cannabis üretiminde tarihsel birikimi ve coğrafi avantajıyla güçlü bir potansiyele sahip. Ancak bu potansiyelin değerlendirilmesi için algı yönetimi, işleme tesislerinin kurulması ve katma değerli ürün geliştirilmesi kritik öneme sahiptir. Doğru stratejilerle Türkiye, hem iç pazarda hem de uluslararası arenada güçlü bir Cannabis üreticisi olabilir.

Bir sonraki yazımızda, “Katma Değerli Ürünler ve Kenevirin Sanayiye Katkısı” konusunu ele alacağız.

Kaynakça

• Türkiye Tarım ve Orman Bakanlığı (2016). Kenevir Üretim Yönetmeliği.

• Small, E. (2017). Cannabis: A Complete Guide. CRC Press.

• Karus, M., & Vogt, D. (2004). European hemp industry: Cultivation, processing and product lines. Euphytica, 140(1).
  
  Hazırlayan: Prof. Dr. Aliye ARAS