Uluslararası Regülasyonlar ve Ticaret: Kenevir (Cannabis) Küresel Çerçevede

Kenevir (Cannabis), sadece tarımsal bir ürün değil, aynı zamanda uluslararası hukukun sıkı şekilde düzenlediği stratejik bir bitkidir. Çünkü kenevir hem endüstriyel amaçlarla kullanılabilmekte hem de psikoaktif özellikli çeşitleri (yüksek THC) uyuşturucu sınıfına girmektedir. Bu nedenle Birleşmiş Milletler’den (BM) Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO), Dünya Ticaret Örgütü’nden (WTO) Avrupa Birliği’ne kadar pek çok kurum, kenevir ticaretini farklı açılardan düzenlemektedir.

1. Birleşmiş Milletler (BM) Kararları

• 1961 Tek Sözleşmesi (Single Convention on Narcotic Drugs): Kenevir, esrar (marijuana) ile aynı kategoride değerlendirildi ve küresel yasakların temelini oluşturdu.

• 2020 Kararı: BM Uyuşturucu Komisyonu (CND), Dünya Sağlık Örgütü’nün tavsiyesiyle, Cannabis ve türevlerini “en tehlikeli uyuşturucular” listesinden çıkardı¹. Bu, tıbbi araştırmaların önünü açan tarihi bir gelişme oldu.

• Endüstriyel Kenevir Ayrımı: Düşük THC’li kenevirin endüstriyel kullanımına uluslararası düzeyde izin verilmektedir.

2. Dünya Sağlık Örgütü (WHO)

• CBD Değerlendirmesi (2018): WHO, CBD’nin bağımlılık yapmadığını ve kötüye kullanım potansiyeli olmadığını resmen açıkladı².

• Sonuç: Bu rapor, birçok ülkenin CBD’ye yönelik daha esnek yasal düzenlemeler yapmasına zemin hazırladı.

3. Avrupa ve ABD Yaklaşımları (Karşılaştırma)

• Avrupa Birliği: THC limiti %0,3; CBD “novel food” kapsamına alındı. Kozmetiklerde CBD’nin belirli koşullarda kullanımı serbest.

• ABD: 2018 Farm Bill ile %0,3 THC altındaki kenevir federal düzeyde yasallaştı. Ancak eyalet bazında farklı düzenlemeler mevcut.

• Uluslararası Ticaret: Avrupa CBD ürünlerinde standartlaştırma sıkı iken, ABD daha esnek bir pazar yapısına sahip.

4. İhracat ve İthalat Standartları

• Sertifikasyon:

  • THC analiz raporları

  • Pestisit ve ağır metal testleri

  • Uluslararası geçerliliği olan laboratuvar sertifikaları

• Gümrük Kuralları: Her ülke, kenevir bazlı ürünler için farklı gümrük kodları (HS Code) ve izinler uygulamaktadır.

• Örnek: Avrupa’ya kenevir tohumu yağı veya protein ihracatı mümkündür, ancak CBD ekstraktı için özel izin gereklidir.

5. Türkiye’nin Konumu

• Üretim: Türkiye, 2016’dan itibaren 19 ilde kontrollü üretime izin vermektedir.

• İhracat Fırsatları: Avrupa pazarına kenevir tohumu, protein tozu ve kozmetik ürün ihracatı mümkündür.

• Yasal Eksikler: CBD ve farmasötik ürünler konusunda net bir ihracat/ithalat çerçevesi henüz bulunmamaktadır.

• Stratejik Yol: Türkiye, BM ve AB standartlarına uyumlu sertifikasyon süreçleri geliştirerek küresel pazarda yerini güçlendirebilir.

Sonuç

Uluslararası hukukta kenevir (Cannabis), son yıllarda önemli bir dönüşüm yaşamıştır. BM’nin 2020 kararı ve WHO’nun CBD hakkındaki raporu, kenevirin artık yalnızca “yasaklı bir bitki” değil, tıbbi ve endüstriyel açıdan değerli bir kaynak olarak kabul edildiğini göstermektedir. Türkiye’nin bu alanda küresel pazara entegrasyonu için, özellikle sertifikasyon ve ihracat standartlarında hızlı adımlar atması kritik öneme sahiptir.

Hazırlayan: Prof. Dr. Aliye ARAS